01 stycznia 2025

Gust zapachowy - od czego zależy?

Zapach to niezwykle intymne doświadczenie. To, co dla jednej osoby jest przyjemnym aromatem, dla innej może być odpychającą wonią. Gust zapachowy, czyli preferencje dotyczące konkretnych woni, kształtują się pod wpływem złożonych czynników biologicznych, psychologicznych i kulturowych. Ale skąd właściwie bierze się to zróżnicowanie? Dlaczego jedni kochają zapach wanilii, a inni wolą drzewne lub cytrusowe nuty?

Biologia a gust zapachowy

Genetyka

Podstawą różnic w odbiorze zapachów jest nasz unikalny zestaw genów. Receptory węchowe, odpowiedzialne za rozpoznawanie zapachów, są kodowane przez geny, które różnią się między ludźmi. W praktyce oznacza to, że niektóre osoby mogą być bardziej wrażliwe na konkretne nuty, podczas gdy inni mogą ich w ogóle nie wyczuwać.

Przykład? Gen OR11A1 odpowiada za percepcję zapachu aldehydu cynamonowego, który kojarzy się z cynamonem. Dla niektórych osób zapach ten jest intensywny i przyjemny, dla innych ledwie wyczuwalny.

Płeć i hormony

Badania pokazują, że kobiety mają bardziej rozwinięty zmysł węchu niż mężczyźni, co może wpływać na ich bardziej wyrafinowane gusta zapachowe. Dodatkowo wahania hormonalne, np. w ciąży czy podczas cyklu menstruacyjnego, mogą zmieniać preferencje zapachowe.

Pamięć węchowa i emocje

Zapachy są silnie powiązane z układem limbicznym, który odpowiada za pamięć i emocje. Dlatego nasze gusta zapachowe często wynikają z doświadczeń z przeszłości.

Wspomnienia

Zapachy, które kojarzą się z pozytywnymi momentami – np. pieczonego ciasta w domu rodzinnym czy morskiej bryzy z wakacji – mogą stać się ulubionymi. Z drugiej strony, negatywne skojarzenia, np. zapach szpitala, mogą wywoływać niechęć.

Emocje

Zapachy wywołują emocje, które wpływają na nasze preferencje. Lawenda uspokaja, cytrusy dodają energii, a wanilia wywołuje uczucie ciepła i komfortu.

Kultura i społeczeństwo

Trendy zapachowe

Kultura, w której żyjemy, ma ogromny wpływ na nasze gusta zapachowe. W krajach arabskich popularne są intensywne, żywiczne zapachy, takie jak oud czy ambra. W Europie z kolei dominują delikatniejsze nuty kwiatowe i cytrusowe.

Kontekst społeczny

Reklamy, celebryci i trendy modowe wpływają na to, co uważamy za atrakcyjne. Na przykład popularność zapachów gourmand (przypominających jedzenie, np. wanilia, karmel) wzrosła wraz z boomem na perfumy takie jak Angel Thierry'ego Muglera.

Wiek i doświadczenie

Zmiana gustu z wiekiem

W dzieciństwie preferujemy prostsze, słodkie zapachy, takie jak wanilia czy czekolada. W miarę dorastania zaczynamy doceniać bardziej złożone kompozycje, np. drzewne czy orientalne.

Ekspozycja na zapachy

Im więcej zapachów poznajemy, tym bardziej rozwijamy nasze preferencje. Osoby pracujące w branży perfumeryjnej często z czasem preferują bardziej nietypowe i złożone kompozycje.

Stan psychiczny i zdrowie

Stres i nastrój

Nasze aktualne samopoczucie może wpływać na to, jak odbieramy zapachy. Podczas stresu bardziej doceniamy zapachy relaksujące, jak lawenda czy róża.

Stan zdrowia

Choroby, zwłaszcza te związane z układem oddechowym lub neurologicznym, mogą zmieniać sposób, w jaki odbieramy zapachy. Na przykład osoby po infekcjach wirusowych czasami doświadczają parosmii (zniekształconego odbioru zapachów).

Indywidualne preferencje – natura i osobowość

Badania sugerują, że nasze preferencje zapachowe mogą być powiązane z osobowością:

Osoby ekstrawertyczne częściej wybierają intensywne, wyraziste zapachy, takie jak oud czy paczula.
Introwertycy preferują delikatne, subtelne nuty, np. piwonii czy białej herbaty.

Gust zapachowy to niezwykle indywidualna cecha, kształtowana przez wiele czynników – od biologii po wspomnienia i wpływ kultury. To, jak odbieramy zapachy, mówi wiele o naszym życiu, emocjach i doświadczeniach. Świadome eksplorowanie świata zapachów pozwala nie tylko lepiej poznać siebie, ale także czerpać więcej radości z codziennych aromatycznych doznań.

Bibliografia

Herz, R. S. (2004). The role of odor-evoked memory in psychological and physiological health. Brain Sciences, 12(3), 256–267.
Havlíček, J., & Roberts, S. C. (2013). Human olfactory communication: The role of body odors and scent preferences. Frontiers in Psychology, 4(875), 1–9.
Turin, L., & Sanchez, T. (2018). Perfumes: The A-Z Guide. Profile Books.
Keller, A., & Vosshall, L. B. (2004). Human olfactory perception: Genetic variation in odor sensitivity. Annual Review of Neuroscience, 27, 611–638.

THE SUBSTANCE

SCENT JOURNAL

Wyselekcjonowane informacje w formie mailowego żurnala. Rzadkie wysyłki, unikatowe treści.

THE SUBSTANCE

Email: salve(@)thesubstance.art